al_alket@hotmail.com - Kuriozitete per Tiranen

A e dini se …

             2- Tirana vjen nga Tirkan. Tirkan ka

             qenë një kështjellë në shpat të malit të

             Dajtit. Akoma ekzistojnë rrënojat e

             kësaj kështjelle të lashtë që daton fillimin

             datonne fillimin e shekullit te pare para

             lindjes se Krishtit, e cila mendohet te

             kete qene keshtjella qe historiani

             bizantin Prokop (shek. VI), e quan

             keshtjella e Tirkanit

3- Tiranë vjen nga Teheran, kryeqytet i Iranit, në kujtim të një fitoreje të korrur nga Sulejman Pasha, (themeluesi i qytetit) në krye të ushtrisë turke gjatë fushatës në Persi.

4- Një gojëdhënë tiranase thotë se emrin e qytetit Sulejman Pasha e mori nga një plakë që takoi në vendin ku do të ngrinte qytetin. Pyetjes së Sulejman Pashës se çfarë po bënte, plaka iu përgjegj: Po tir an…! (an d.m.th. mëndafsh)

· Lagjja e parë e Tiranës ishte ajo e Bamit.

· Xhamia në qendër të Tiranës, e quajtur Xhamia e Et’hem Beut, filloi të ndërtohej më 1789 nga Molla beu i ardhur prej Petrelës dhe u përfundua më 1821 nga i biri, Haxhi Et’hem Beu, stërnipi i Sulejman Pashës. Për të punuan mjeshtërit më të mirë të Shqipërisë.

             · Kulla e Sahatit u fillua nga Haxhi

             Et’hem Beu rreth vitit 1821-1822 dhe

             u përfundua me ndihmat e familjeve të

             pasura të Tiranës.

Montimi i sahatit u bë nga familja Tufina. Më 1928 u ble në Gjermani nga shteti shqiptar një Sahat modern dhe kulla u ngrit në lartësinë 35 m. Gjatë Luftës së Dytë Botërore Sahati u dëmtua, por u rivu në punë në korrik të vitit 1946.

·Ura e Tabakëve (përballë Parlamentit ) daton në shekullin XVIII.

· Tyrbja e Kapllan Pashës (pranë monumentit Ushtari i panjohur) është ndërtuar në vitin 1816.

· Kalaja e Petrelës ndodhet 12 km nga Tirana dhe daton në shekullin IV para Krishtit. Formën e saj aktuale e mori në shekullin e XIII nën sundimin e Topiajve dhe më vonë kaloi pronë e familjes së Kastriotëve.

· Mali i Dajtit, në lindje të Tiranës është 1612 m i lartë.

· Tirana u shpall kryeqytet i përkohshëm më 8 shkurt 1920 nga Kongresi i Lushnjës dhe përfundimisht e mori këtë status më 31 dhjetor 1925.

· Tirana është kryeqendra botërore e bektashinjve nga viti 1925, vit kur bektashinjtë u ndaluan dhe u përzunë nga Turqia.

             · Rruga e Durresit eshte hapur me

             1922 dhe quhej « Nana Mbretereshe»

             Per ndertimin e saj u prishen shume

             shtepi e kopshte.

· Godina ekzistuese e Parlamentit u ngrit më 1924 dhe fillimisht ka shërbyer si Klubi i Oficerëve. Aty, më 1 shtator 1928 Ahmet Zogu shpalli monarkinë.

· Qendra e Tiranës është projektuar nga arkitektët të njohur italianë të periudhës musoliniane Florestano de Fausto dhe Armando Brasini. Pallati i Brigadave (ish-pallati mbretëror), godinat e Ministrive, Banka Kombëtare dhe Bashkia janë vepra të tyre.

· Bulevardi « Dëshmorët e Kombit » është ndërtuar në vitin 1930 me emrin Bulevardi Zogu I. Në periudhën e komunizmit pjesa nga Sheshi Skënderbej deri tek Stacioni i trenit u quajt Bulevardi Stalin.

· Pallati i Kulturës, ku ndodhet Teatri i Operas dhe Baletit dhe Biblioteka Kombëtare, u përfundua më 1963. Ai u ndërtua mbi ish-pazarin e vjetër të Tiranës dhe tulla e parë u vendos nga Hrushovi më 1959.

             · Monumenti i Skenderbeut i ngritur

             më 1968, është vepër e Odhise Paskalit

             në bashkëpunim me Andrea Mano dhe

             Janaq Paço. Ai u vendos me rastin e

             500 vjetorit te vdekjes se heroit kombetar

· Monumenti Nëna Shqipëri, 12 m i lartë, u përurua në varrezat « Dëshmorët e Kombit » më 1971.

· Akademia e Shkencave u përfundua më prill 1972.

· Galeria e Arteve Figurative u krijua më 1976 dhe në të përfshihen rreth 3200 vepra të autorëve shqiptarë dhe të huaj.

· Muzeu Historik Kombëtar u ndërtua më 1981 dhe afresku në ballë të tij titullohet « Shqipëria ».

· Qendra Ndërkombëtare e Kulturës, ish-muzeu Enver Hoxha u përurua më 1988. « Piramida » u projektua nga një grup arkitektësh nën drejtimin e Pranvera Hoxhës dhe Klement Kolanecit.

             · Ne shek. XVII, Tirana kishte reth 4000

             banorë. Në vitin 1920 – 17.000 banorë.

             1938 – 25.000 banorë.

             1945 – 40.000 banorë.

             1990 – 250.000 banorë.

             Aktualisht, dyndja masive e banorëve

             nga gjithë pjesët e tjera të vendit

             drejt   Metropolit, e ka çuar popullsinë

             e Tiranës mbi 700.000 banorë.

· Tirana ndodhet 110 m mbi nivelin e detit. Temperaturat mesatare vjetore janë : në korrik + 24o celcius dhe në janar +7o celcius. Në vit bie 1200 mm shi.

· Tirana ndodhet në të njëjtin paralel me Napolin, Madritin dhe Stambollin dhe në të njëjtin meridian me Budapestin dhe Krakovin.

· Tirana u themelua më 1614 nga Sulejman Pasha, me origjinë nga fshati Mullet. Fillimisht ai ndërtoi një xhami, një furrë dhe një hamam. Dy shekuj më vonë drejtimin e qytetit e mori familja Toptani nga Kruja.

· Ekzistojnë kater hipoteza për prejardhjen e emrit Tiranë...

1- Tiranë mendohet se vjen nga fjala Theranda, e përmendur në burimet e lashta greke dhe latine, që vendasit e quanin Të ranat, meqë fusha ishte formuar si rezultat i materialeve të ngurta që sillnin ujrat nga malet përreth.

· Tirana is 110 m above sea level. The average annual temperatures are: in July 24°C and in January 7°C. Annual rainfall is 1200mm.

· Tirana is on the same parallel as Naples, Madrid and Istanbul and on the same meridian as Budapest and Krakov.

· Tirana was founded in 1614 by Sulejman Pasha from the village of Mullet. In the beginning, he built a mosque, a bakery and a Turkish sauna. Two centuries later the city was led by the Toptani family from Kruja.

· There ecxists four theories about the

origins of the name Tirana

1- It is thought that Tirana comes from the word Theranda found in ancient Greek and Latin sources because those living there called it Të ranat ("fallen material"), because the plain was formed as a result of the strong materials which were brought by the water from the surrounding mountains.

2- Tirana comes from Tirkan. Tirkan was

a castle on the face of mount Dajti. The

ruins of this ancient castle still exist,

wich dates back to the beginning of the

first century before the birth of Christ,

and wich is thought to have been the

castle wich the Byzantine historian

named Prokop (6th century) called the

castle of Tirkan.

3- Tirana comes from Teheran, the capital of Iran, in remembrance of the victory by Sulejman Pasha (founder of the city), head of the Turkish army during the campaign in Persia.

4- An old Tirana tale says that Sulejman Pasha took the name of the city from an old lady whom he had met at the site where he was going to build the city. When Sulejman Pasha asked the old lady what she was doing, she answered: Po tir an (meaning "spinning silk").

· The first district in Tirana was Bami.

· The mosque in the centre of Tirana, called Et’hem Bey, began to be built in 1789 by Molla Bey, who came from Petrela and was finished in 1821 by his son, Haxhi Et’hem Bey, great-grandson of Sulejman Pasha. The best artisans in Albania built it.

· The clock tower was begun by Haxhi

Et’hem Bey around 1821-1822 and

was finished with the help of rich

Tirana families. Theinstallation of the

clock was done by Tufina family.

In 1928 the Albanian state bought a

modern clock in Gemany and the tower

was raised to a height of 35m. During

the Second World War the clock was

damaged but was restored to operation

in July 1946.

· The Tabak bridge (in front of the Albanian parliament) dates back to the 18th century.

· The holy tomb of Kapllan Pasha (near the Unknown Soldier monument) was built in 1816.

· The fortress of Petrela is located 12km from Tirana and dates back to the 4th century BC. Its current architecture is from the 13th century

during the domination of Topia tribe, and later on it became the property of the Kastriot family.

· Mount Dajti is 1612 m high and is situated on the east of Tirana.

· Tirana was declared a temporary capital for the first time on February 8th 1920 by the Congress of Lushnja and it gained this status

permanently on December 31st 1925.

· Tirana has been the world’s Bektashi headquarters since 1925, when the Bektashis were banned and expelled from Turkey

· The Durres Road was constructed in

1922 and was called:

« Nana Mbretneshë » (Queen Mother).

A lot of houses and gardens were

destroed for it's construction.

· The current Parliament building was built in 1924 and first served as an officers’ club. There on the 1st of September Ahmet Zogu

declared the monarchy.

· The centre of Tirana was planned in the beginning of the 1930s by the well-known Italian architects of the Mussolini period, Florestano de

Fausto and Armando Brasini. The Palace of Brigadiers (ex-royal palace), Ministry buildings, National Bank and the Town Hall are their work.

· The boulevard "Deshmoret e Kombit" (Martyrs of the Nation) was built in 1930 and it was named Boulevard Zog I. During the period of communism, the part of the boulevard between Scanderbeg square and the train station was named "Stalin" Boulevard.

· The Palace of Culture, the location of The Theatre of Opera and Ballet and the National Library, was finished in 1963. It was built over the former Tirana bazaar and Khrushchev laid the first brick in 1959.

· The monument of Scanderbeg was built in 1968. It is a work of Odhise Paskali with the collaboration of Andrea Mano and Janaq Pano. It
was put up on the occasion of the 500th anniversary of the death of our national hero.

· The monument "Nena Shqiperi" (Mother Albania), 12 m tall, was inaugurated in the "Deshmoret e Kombit" cemetery in 1971.

· The Academy of Sciences was finished in April 1972.

· The National Art Gallery was opened in 1976 and it includes about 3200 works of Albanian and foreign artists.

· The National History museum was built in 1981 and the mosaic on the front of the building is titled "Albania".

· The International Centre of Culture, formerly the mausoleum of Enver Hoxha was inaugurated in 1988. It was designed by a group of architects under the direction of Pranvera Hoxha and Klement Kolaneci.

· Tirana had 4000 inhabitants in the

17-th Century. 17000 inhabitants in 1920.

25000 inhabitants in 1938. 40000 inhabitants

in 1945. 250000 inhabitants in 1990.

Actually, because of the free movement

of the population, the number of

the inhabitants in the Capital City is

estimated over 700.000